Wiemy, że ważną rolę w ochronie środowiska, a szczególnie stanu i zasobów wodnych w naszej gminie odgrywa Gminna Oczyszczalnia Ścieków w Czarnej. Dnia 14 maja 2018 r. starsi uczniowie z Zespołu Szkół w Zalesiu zwiedzili ten obiekt. Naszym przewodnikiem był Kierownik Referatu Usług Komunalnych w Urzędzie Gminy w Czarnej - Pan Zbigniew Bojda. Uzyskaliśmy od niego wiele ważnych i fachowych informacji.

    Na początku Pan Zbigniew Bojda poinformował, że oczyszczalnia należy do obiektów, gdzie podczas pracy obowiązuje bardzo surowy reżim dotyczący przestrzegania zasad bhp. Występują tutaj bowiem specyficzne zagrożenia dla zdrowia i  życia ludzi zatrudnionych przy eksploatacji i są to:

-       kontakt z materiałem biologicznym czynnym,

-       znaczne podwyższenie zawartości szkodliwych organizmów w powietrzu     w zamkniętych pomieszczeniach, jak i na otwartej przestrzeni całej oczyszczalni,

-       hałas, w szczególności spowodowany przez urządzenia służące do napowietrzania ścieków i osadów,

-       zatrucia toksyczne, w szczególności gazami (np. metan, siarkowodór) , które mogą powstawać  w procesie oczyszczania ścieków,

-       utonięcia,

-       upadki z wysokości,

-       porażenia prądem elektrycznym.

    Z związku z tym  Pan Kierownik prosił uczniów o zachowanie dyscypliny i dostosowanie się do wszystkich zaleceń, mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa podczas pobytu na oczyszczalni.

    Dowiedzieliśmy się, że GOŚ w Czarnej była poddana gruntowej modernizacji w latach 2014 - 2015 dzięki dofinansowaniu uzyskanym przez gminę Czarna z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Pozyskane środki  przeznaczono na rozbudowę i przebudowę istniejących obiektów oraz budowę zaplecza technicznego osiągając efekt  w postaci zwiększenia wydajności oczyszczalni z 610 m³/d do 1602 m³/d. Należy pamiętać, że warunkiem udzielenia dofinansowania przez NFOŚiGW było spełnienie przez zmodernizowaną oczyszczalnię wymogów zawartych w art. 5 ust. 2 Dyrektywy Rady Unii Europejskiej Nr 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r. dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych, głównie w zakresie podwyższonego usuwania związków azotu i fosforu i taki efekt uzyskano. Bezpośrednio po zakończeniu modernizacji oczyszczalni zostało wydane przez Starostę Łańcuckiego pozwolenie wodnoprawne określające dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń  w ściekach oczyszczonych odprowadzanych do rz. Wisłok:

-       CHZT_Cr – 125 mg O₂/l

-       BZT₅     - 25 mg O₂/l

-       zawiesiny ogólne – 35 mg/l

-       azot ogólny   - 70-80% redukcji

-       fosfor ogólny  - 80 % redukcji

Ścieki komunalne z siedmiu miejscowości Gminy Czarna (Czarna, Dąbrówki, Zalesie, Medynia Głogowska, Medynia Łańcucka, Pogwizdów, Krzemienica)  doprowadzane są do Gminnej Oczyszczalni Ścieków w Czarnej z dwóch głównych przepompowni ścieków dwoma kolektorami tłocznymi. Ścieki  z miejscowości Wola Mała odprowadzane są do Oczyszczalni Ścieków w Woli Dalszej stanowiącej własność Łańcuckiego Zakładu Komunalnego, który to zakład jest również administratorem sieci wodociągowej i kanalizacyjnej na terenie Woli Małej.

    Na terenie Oczyszczalni Ścieków w Czarnej główne kolektory tłoczne oraz kolektor prowadzący ścieki z punktu zlewnego ścieków dowożonych są wprowadzone do komory zbiorczej, gdzie połączone zostały w wspólny tłoczny kolektor zbiorczy, za pomocą którego ścieki są  kierowane  do zblokowanego urządzenia do mechanicznego oczyszczania ścieków (sitopiaskownika) zainstalowanego na żelbetowym zbiorniku komory beztlenowej.

    Zblokowane urządzenie do mechanicznego oczyszczania ścieków (sitopiaskownik) pracuje w układzie automatycznym w zależności od dopływu ścieków z kanalizacji zewnętrznej. Praca urządzenia jest odwzorowana na ekranie komputera w sterowni. Załoga oczyszczalni na bieżąco nadzoruje usuwanie piasku i skratek do pojemników oraz zajmuje się higienizacją tych odpadów przy użyciu chlorowanego wapna. Pojemniki KP-7 służące do okresowego gromadzenia skratek i piasku usytuowane są w bezpośrednim sąsiedztwie komory  beztlenowej  pod rurami zsypowymi odprowadzającymi te odpady z pracującego sitopiaskownika.

    W kolejnym etapie oczyszczania ścieki, po mechanicznym oczyszczeniu, pozbawione skratek  i zawiesiny mineralnej, grawitacyjnie doprowadzane są do zbiornika komory defosfatacji zwanej beztlenową. W komorze tej odbywa się proces redukcji azotanów zawartych w zawracanym osadzie czynnym z osadników wtórnych i jednocześnie poboru łatwo rozkładalnych związków lotnych kwasów tłuszczowych (LKT) przez bakterie magazynujące fosforany, z jednoczesnym uwalnianiem fosforu do fazy ciekłej. Aby proces defosfatacji zachodził dobrze w komorze powinna być najmniejsza ilość  N_NO3.Ścieki po procesie mechanicznego oczyszczania na sitopiaskowniku  z komory defosfatacji kierowane są do 3 bioreaktorów.

   Ścieki doprowadzone są do strefy denitryfikacji reaktora, w której zainstalowane jest mieszadło do wywołania cyrkulacji ścieków. W strefie denitryfikacji w warunkach niedotlenienia zachodzi proces redukcji N_NO3. Ze strefy denitryfikacji ścieki cyrkulują do strefy nitryfikacji w której, zachodzi proces nitryfikacji i redukcji ładunku BZT₅.

   W procesie nitryfikacji następuje utlenianie azotu amonowego do azotanów, przy udziale bakterii autotroficznych. Cała reakcja procesu nitryfikacji przebiega w dwóch etapach. Najpierw azot amonowy zostaje utleniony do azotynu, aby w drugim etapie, nastąpiło dalsze utlenianie do azotanów.

    Jednocześnie podczas tej fazy bakterie Bio-P wykorzystują tlen do utleniania zmagazynowanych polihydroksyalkanianów (PHA) zaspokajając w ten sposób zapotrzebowanie na energię i węgiel do dalszego rozmnażania. PHA utlenione zostają do dwutlenku węgla a uzyskana energia częściowo zostaje wykorzystana do poboru ze ścieków fosforanów oraz do magazynowania bogatych w energię polifosforanów. Proces ten pozwala na wchłonięcie przez bakterie heterotroficzne znacznie większych ilości fosforanów, niż została rozpuszczona w warunkach anaerobowych.

   Do napowietrzania ścieków służy system drobnopęcherzykowy - sekcje rusztów napowietrzających zainstalowane w komorach aerobowych. Dla kontroli pracy osadu czynnego w komorach KN oraz dla sterowania pracą dmuchaw wprowadzono automatyczny pomiar tlenu w każdej komorze. Ilość doprowadzanego powietrza do komory sterowana zależy od wskazań tlenomierza. Dla zapewnienia procesu utleniania jonów amonowych do azotanowych musi być w komorze zapewnione stężenie tlenu 1,5÷2,5 mg O₂/dm³.  Ścieki z komory napowietrzania doprowadzone są oddzielnymi rurociągami do osadników wtórnych. W osadnikach wtórnych realizowany jest proces sedymentacji osadu.

   Osad opadający na dno osadnika usuwany jest za pomocą pomp zamontowanych w osadnikach i tłoczony do komory beztlenowej lub zagęszczacza. Osad nadmierny z osadników pompowany jest przewodem tłocznym do zagęszczacza. Wspólną cechą wszystkich osadów ściekowych jest ich wysokie uwodnienie w granicach 99 – 96 %, duża zawartość związków organicznych, łatwość zagniwania, występowanie związków biogennych chorobotwórczych: wirusy, bakterie, grzyby i jaja pasożytów. Zadaniem zagęszczacza jest usunięcie wody wolnej. Znajduje się w nim mieszadło, którego zadaniem jest niedopuszczenie do osadzania na dnie osadu oraz zwiększenie zdolności oddzielania wody od osadu dzięki mieszaniu jego zawartości. Osad z zagęszczacza pompowany jest do komory tlenowej stabilizacji osadu, której zadaniem jest zmniejszenie objętości osadu i usunięcie wody, stabilizacja osadu, polegająca na zmniejszeniu zagniwalności oraz zlikwidowaniu nieprzyjemnych zapachów poprzez zredukowanie ilości substancji organicznej zawartej w osadzie. Następnie osad kierowany jest na stację odwadniania i higienizacji osadów, z której po odwodnieniu i sprasowaniu trafia dzięki przenośnikom do trzech punktów przesypowych w wiacie gdzie jest składowany. Higienizacja osadów dokonywana jest przez wapno tlenkowe palone, które poprzez kontakt z wodą zawartą w osadzie podlega procesowi „gaszenia”, którego efektem jest wysoka temperatura powodująca unicestwianie bakterii. Dodatkowo wapno powoduje znaczne podniesie ph osadów.

    Nasza oczyszczalnia jest oczyszczalnią mechaniczno- biologiczną. Spełnia swoje główne zadanie odprowadzania i oczyszczania ścieków. Usuwa ze ścieków biologicznie rozkładane zanieczyszczenia. Jej zaletą jest to, że po procesie oczyszczania ścieków powstaje oczyszczony ściek, który jest odprowadzany do rzeki. Można go też wykorzystać do celów gospodarczych. Taki system zapewnia ochronę środowiska naturalnego.

    Rocznie zużywamy w gminie około 300 tysięcy m³ wody pitnej i w związku     z tym wytwarzamy  bardzo zbliżoną ilość ścieków komunalnych. Woda pitna jest ujmowana z trzech gminnych ujęć :

1)    ujęcie wody w Czarnej (3 studnie głębinowe o łącznej wydajności 70 m³/godz.), z którego woda dostarczana jest do miejscowości: Czarna, Dąbrówki i Zalesie,

2)    ujęcie wody w Pogwizdowie (2 studnie o łącznej wydajności 40 m³/god.), z którego woda dostarczana jest do miejscowości: Pogwizdów, Medynia Głogowska i Medynia Łańcucka,

3)    ujęcie wody w Krzemienicy (2 studnie o łącznej wydajności 31,5 m³/godz.), z którego woda dostarczana jest do miejscowości Krzemienica. W ujęciu tym wybudowano 4 nowe studnie, które zostaną włączone do eksploatacji w bieżącym roku co pozwoli na jego eksploatację  z wydajności nawet do 100 m³/godz.

     Dowiedzieliśmy się, że praca oczyszczalni jest w sposób ciągły monitorowana. Zgodnie z pozwoleniem wodnoprawnym, zarówno ścieki surowe dopływające do oczyszczalni, jak i ścieki oczyszczone odprowadzane do rz. Wisłok poddawane są akredytowanym badaniom laboratoryjnym z częstotliwością 1 raz w miesiącu. Dotychczasowe badania dowodzą, że oczyszczalnia jest eksploatowana zgodnie z pozwoleniem wodnoprawnym i ma ogromny wpływ na poprawę jakości wód i stanu środowiska naturalnego na terenie gminy Czarna. Pan Zbigniew Bojda apelował do uczniów o wzrost świadomości ekologicznej, segregowanie odpadów i wyższą kulturę korzystania z urządzeń kanalizacyjnych. Poinformował, że niestety, pracownicy obsługi oczyszczalni ciągle obserwują bardzo częste uszkodzenia urządzeń przepompowni, elementów studzienek kanalizacyjnych oraz zatykanie rurociągów przez nieraz złośliwe, czy nieświadome działania ludzi, co w efekcie prowadzi do znacznego wzrostu  kosztów eksploatacji i naszych opłat za usługi oczyszczania ścieków.