Tak brzmi temat projektu realizowanego przez uczniów klasy ósmej Szkoły Podstawowej w Zalesiu od stycznia do lutego 2021 roku. Działaniami młodzieży kierowała nauczycielka Danuta Gołojuch. Postawiono sobie następujące cele:

- przygotowanie się do obchodów „Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych”,

- poszerzenie wiedzy o polskim podziemiu niepodległościowym z lat 1939-1963, szczególnie o Żołnierzach Wyklętych,

- ocena postaw żołnierzy drugiej konspiracji z uwzględnieniem uwarunkowań politycznych,

- wdrażanie uczniów do samodzielnego zdobywania wiedzy i dzielenia się nią w różnych formach, m.in. prezentacja, plakat,

- próba opiniowania: dlaczego „Wyklęci”, dlaczego „Niezłomni”.

     Uczniowie zaangażowali się w działania projektu. Gromadzili informacje na temat ruchu oporu na ziemiach polskich w czasie II wojny światowej. Poznawali zasady tworzenia się struktur władzy komunistycznej w czasie trwania wojny i w okresie powojennym w Polsce. Rozumieli trudne decyzje, jakie musieli podejmować żołnierze podziemia niepodległościowego.

     Ocenili, że Żołnierze Wyklęci byli wiernymi obrońcami Rzeczypospolitej, którzy nie zgadzali się na oddanie Polski w ręce okupantów radzieckich. Za opór stawiany komunistom zostali skazani na hańbę, a później zapomnienie. Mordowani zdradziecko przez komunistów, zakopywani w bezimiennych mogiłach, nazywani „zaplutymi karłami reakcji”, torturowani w więzieniach, wywożeni do sowieckich łagrów – zachowali się „ jak trzeba”.

„Oszukani, porzuceni, nieugięci!

Opluwani, poniżeni i wyklęci!

Pozbawieni swoich domów, swojej ziemi!

Poszli walczyć, żeby zginąć, albo zmienić!”

     Młodzież z klasy ósmej przedstawiła działalność, a także tragiczny koniec życia niektórych żołnierzy drugiej konspiracji, m.in. Łukasza Cieplińskiego, Witolda Pileckiego.

Na szczególne wyróżnienie zasługują  cztery uczennice, które systematycznie prezentowały zaplanowaną tematykę w formie referatów i plakatów z zasobem informacji:

W. Krauz:

1. Polska pod okupacją niemiecką i sowiecką.
2. Przymusowi obywatele komunistycznego „raju”.
3. Inka – która „zachowała się jak trzeba”.

O. Walat:

1. Polskie Państwo Podziemne.
2. Polskie organizacje konspiracyjne w czasie II wojny światowej.
3. Anatol Radziwonik, ps. Olech.

K. Skoczylas:

1. Formy oporu [stawianego okupantom przez Polaków w czasie II wojny światowej].
2. Józef Franczak, ps. Laluś

M. Urban:

1. Udział Polaków w walkach na Zachodzie.
2. Zygmunt Szendzielarz, ps. Łupaszka.

Młodzież zrealizowała zaplanowane cele.